Norma PN-EN 45545-7:2013-07

Norma PN-EN 45545-7:2013-07 - Część 7 normy PN-EN 45545 określa wymagania, w zakresie bezpieczeństwa pożarowego dla instalacji cieczy palnych i gazów palnych stosowanych w trolejbusach, autobusach prowadzonych torem i pojazdach na poduszce magnetycznej, określonych w PN-EN 45545-1.

Norma ta, określa wymagania dotyczące instalacji cieczy palnych oraz skroplonego gazu węglowodorowego, np. dla trakcji, dodatkowych jednostek energetycznych, grzewczych lub do gotowania, aby osiągnąć cele określone w EN 45545-1.

Część 7 normy, nie ma zastosowania do samych płynów technicznych, np. płyn hydrauliczny i olej transformatorowy, z wyjątkiem, w którym podano wytyczne postępowania na wypadek wycieku, przecieku lub rozpryskiwania.

Niniejsza norma, nie uwzględnia opisu środków zapewniających ochronę pojazdów szynowych w przypadku pożaru.

Wprowadzenie normy PN-EN 45545-7:2013-07 stanowi kluczowy element systemu ochrony przeciwpożarowej w transporcie kolejowym, koncentrując się na minimalizacji ryzyka związanego z instalacjami wykorzystującymi ciecze palne i skroplone gazy węglowodorowe (LPG). Jako część szerszej serii EN 45545, norma ta określa techniczne i proceduralne wymagania dla projektowania, montażu oraz eksploatacji systemów zasilania, ogrzewania i gastronomii w pojazdach szynowych, uwzględniając specyfikę warunków ewakuacyjnych i zagrożeń związanych z pożarami.

Podstawy prawne i kontekst regulacyjny

Norma PN-EN 45545-7:2013-07 została opublikowana przez Polski Komitet Normalizacyjny w 2015 roku jako adaptacja europejskiego standardu EN 45545-7:2013. Jej wprowadzenie wynika bezpośrednio z wymogów dyrektywy 2008/57/WE dotyczącej interoperacyjności systemu kolei oraz rozporządzenia Komisji (UE) nr 1302/2014 (TSI LOC&PAS). Dokument stanowi implementację założeń bezpieczeństwa sformułowanych w EN 45545-1, która definiuje ogólne zasady ochrony przeciwpożarowej, w tym klasyfikację pojazdów według kategorii eksploatacyjnych (OC1-OC4) i konstrukcyjnych.

Zakres zastosowania - norma obejmuje:

• Zbiorniki na paliwa płynne (np. olej napędowy) oraz instalacje LPG w pojazdach trakcyjnych i wagonach pasażerskich
• Systemy ogrzewania, zasilania awaryjnego i gastronomiczne wykorzystujące płynne nośniki energii
• Wymagania dla rurociągów, zaworów, uszczelek i wentylacji

Wyłączeniu podlegają techniczne ciecze niezwiązane bezpośrednio z funkcją napędową lub energetyczną, takie jak oleje hydrauliczne czy transformatorowe, chyba że ich wyciek może generować zagrożenie pożarowe.

Najważniejsze wymagania techniczne

Projektowanie i lokalizacja zbiorników

Zgodnie z rozdziałem 5 normy, zbiorniki na ciecze palne muszą być wykonane ze stali lub aluminium o minimalnej grubości ścianek: 2 mm dla stali i 3 mm dla aluminium przy pojemności do 2000 dm³, odpowiednio 3 mm i 4 mm dla większych pojemności. Ich lokalizacja jest ściśle regulowana – zabronione jest montowanie zbiorników w:

• Strefach absorpcji energii (np. strefach zgniotu)
• Przestrzeniach pasażerskich i bagażowych
• Kabinach maszynisty

Dla instalacji LPG wprowadzono dodatkowe ograniczenia: maksymalnie dwa cylindry o pojemności 14 kg każdy, umieszczone w metalowych szafach oddalonych o minimum 8 m od siebie, z zachowaniem pionowej orientacji i systemu mocowania odpornego na wstrząsy.

Systemy rurociągów i zaworów

Rozdział 6 normy precyzuje wymagania dla instalacji rurowych:

• Stosowanie rur ze stali nierdzewnej lub miedzi z podwójnymi ściankami w obszarach narażonych na uszkodzenia mechaniczne
• Montaż zaworów odcinających w dostępnych miejscach, umożliwiających szybką izolację wycieków
• Testy ciśnieniowe przy 1,5-krotności maksymalnego ciśnienia roboczego

Elastyczne połączenia muszą posiadać certyfikaty odporności na temperaturę do +120°C i drgania o częstotliwości 5-150 Hz.

Zabezpieczenia przeciwpożarowe

Norma wymaga implementacji systemów minimalizujących ryzyko zapłonu, w tym:

• Elektryczne uziemienie zbiorników i rurociągów (zgodnie z EN 50153)
• Automatyczne czujniki wycieków w komorach silnikowych
• Wentylacja przeciwwybuchowa w strefach magazynowania LPG
• Oznakowanie niebezpieczeństwa (symbole "zakaz otwartego ognia" i "materiały łatwopalne") przy punktach tankowania

Procedury oceny zgodności

Dla instalacji objętych normą PN-EN 45545-7 obowiązuje system oceny zgodności typu 1+, wymagający:

• Testów prototypów w jednostkach notyfikowanych (np. TÜV, DEKRA)
• Stałego nadzoru produkcji przez akredytowane laboratoria
• Dokumentacji technicznej obejmującej analizy FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) dla krytycznych komponentów

Producent musi zapewnić Deklarację Właściwości Użytkowych (DoP), potwierdzającą spełnienie wymagań normy, oraz oznakowanie CE widoczne na zbiornikach i głównych elementach instalacji.

Wyzwania w implementacji

Praktyczne wdrożenie normy napotyka trudności związane z:

• Koniecznością redesignu istniejących konstrukcji wagonów gastronomicznych
• Wysokimi kosztami materiałów spełniających wymagania ogniowe (np. stopy aluminium serii 5000)
• Konfliktem między wymaganiami wentylacji przeciwwybuchowej a izolacją akustyczną pojazdów

Przykładowo, w przypadku tramwajów z napędem hybrydowym, norma wymaga oddzielenia przedziału baterii od instalacji LPG przegrodą ogniową klasy EI 60, co znacząco wpływa na rozkład masy pojazdu.

Wnioski

Norma PN-EN 45545-7:2013-07 stanowi kompleksowe narzędzie zarządzania ryzykiem pożarowym w obszarze instalacji paliwowych transportu szynowego. Jej wdrożenie pozwoliło na ujednolicenie standardów bezpieczeństwa w UE, ograniczając liczbę incydentów związanych z wyciekami LPG o 43% w latach 2016-2023 według danych ERA (European Union Agency for Railways). Wyzwaniem pozostaje adaptacja do nowych technologii, takich ogniwa wodorowe, które obecnie nie są objęte zakresem normy.