header-contact
+48 698 008 007 kontakt@bezhalogenowe.pl
Koszyk
Oznaczenia klas kabli zgodnie z wytycznymi normy EN 50575.
Zgodnie z Rozporządzeniem 305/2011 wprowadzona została nowa klasyfikacja dla kabli dotycząca reakcji na ogień. Obecnie stosowane klasy reakcji na ogień to odpowiednio Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca,
Oznaczenia klasy pożarowej kabli zgodnie z wytycznymi normy EN 50575 (PN-EN 50575),
| Euroklasa | Metody badania | Kryterium dodatkowe *) | Przykładowe wyroby |
| Aca | EN ISO 1716 | - | kable bezhalogenowe |
| B1ca | EN 50399 EN 60332-1-2 |
wydzielanie dymu (s1, s2), płonących kropli/cząstek (d1,d2) oraz kwasów (a1) |
kable bezhalogenowe |
| B2ca | EN 50399 EN 60332-1-2 |
PVC twarde, kable bezhalogenowe |
|
| Cca | EN 50399 EN 60332-1-2 |
kable bezhalogenowe | |
| Dca | EN 50399 EN 60332-1-2 |
kable z bardzo dobrym gatunkowo PVC |
|
| Eca | EN 60332-1-2 | brak wymagań | kable z PVC |
| Fca | Nie spełniające wymagań dla kabli klasy Eca |
brak wymagań | kable polietylenowe oraz PVC |
Wprowadzenie dyrektywy CPR (Construction Products Regulation) oraz normy EN 50575 w 2017 roku fundamentalnie zmieniło sposób klasyfikacji i oznaczania kabli elektroenergetycznych, sterowniczych oraz telekomunikacyjnych w Unii Europejskiej. Norma EN 50575 określa wymagania dotyczące właściwości w warunkach działania ognia, metody badań i oceny kabli stosowanych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej. System klasyfikacji wprowadza siedem głównych Euroklas (Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca) wraz z dodatkowymi kryteriami dotyczącymi emisji dymu, płonących kropli oraz kwasowości gazów powstałych podczas spalania. Implementacja tej normy wymaga od producentów przeprowadzenia badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące, przygotowania Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP) oraz odpowiedniego oznaczania wyrobów znakiem CE.
Podstawy prawne i kontekst regulacyjny normy EN 50575
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 roku, znane jako CPR (Construction Products Regulation), stanowi podstawę prawną dla klasyfikacji kabli według normy EN 50575. Od 1 lipca 2017 roku wszystkie kable instalowane w budynkach i innych obiektach budowlanych muszą uwzględniać standardy zgodności EN 50575 w zakresie bezpieczeństwa pożarowego. Rozporządzenie obejmuje wszystkie wyroby budowlane przeznaczone do trwałego zainstalowania, wliczając w to kable i przewody w obiektach budowlanych jak budynki cywilne, budynki użyteczności publicznej oraz budowle inżynierskie.
Dotychczas kable i przewody były wyłącznie produktami elektrotechnicznymi podlegającymi zasadom bezpieczeństwa produktu w ramach Dyrektywy LVD (niskonapięciowa) i podlegały regułom oznaczania przez producenta znakiem CE. Nowe zasady ustanowione przez normę EN 50575 nakładają obowiązek dla producentów, importerów i dystrybutorów wykonania badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące lub laboratoria celem uzyskania certyfikatów potwierdzających klasę odporności ogniowej. Euroklasa umożliwia badanie reakcji wyrobów budowlanych na ogień, w tym kabli i przewodów teleinformatycznych i telekomunikacyjnych, oraz klasyfikowanie ich według tych samych zasad i kryteriów w całej Europie.
Norma PN-EN 50575:2015-03P została opublikowana w Polsce 27 grudnia 2016 roku i obejmuje kable i przewody elektroenergetyczne, sterownicze i telekomunikacyjne oraz kable i przewody do zastosowań ogólnych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej. Europejska Norma EN 50575 określa wymagania dotyczące odpowiedniego oznaczenia w warunkach działania ognia, metody badań i oceny kabli zasilających, sterowniczych i telekomunikacyjnych stosowanych w obiektach budowlanych.
System klasyfikacji Euroklas według EN 50575
Dyrektywa CPR zgodnie z normą EN 50575 definiuje podział na siedem Euroklas, charakteryzujących kable oraz przewody pod względem reakcji na ogień: Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca wraz z kryteriami dodatkowymi, uwzględniającymi wydzielanie dymu, występowanie płonących kropli oraz kwasowość produktów rozkładu termicznego i spalania. Klasy zostały uszeregowane od najwyższego do najniższego poziomu bezpieczeństwa pożarowego, gdzie każda kolejna klasa oznacza większą ilość wydzielanej energii cieplnej z jednakowej masy palnego kabla.
Klasa Aca - kable niepalne
Klasa Aca definiuje "kable niepalne" i stanowi najwyższą klasę bezpieczeństwa pożarowego. Produkty tej klasy dotyczą wyrobów całkowicie niepalnych, takich jak kable z izolacją ceramiczną. Badanie kabli klasy Aca przeprowadza się zgodnie z normą EN ISO 1716, która określa wartość opałową brutto materiałów. Ze względu na materiały wykorzystywane do produkcji kabli, obecny stan wiedzy w zasadzie nie pozwala na produkcję przewodów spełniających wymagania tej klasy przy użyciu konwencjonalnych materiałów izolacyjnych.
Klasy B1ca i B2ca - bardzo niska przyczyna pożaru
Klasa B1ca to najwyższa możliwa klasa dla kabli palnych. Zarówno klasa B1ca jak i B2ca charakteryzują się bardzo niską lub bardzo małą przyczyną pożaru. Kable tej klasy muszą zostać przebadane przez Jednostkę Notyfikowaną z zastosowaniem systemu oceny 1+, co wiąże się ze stałym nadzorem produkcyjnym w zakładzie produkcyjnym. Współczesny stan technologii pozwala na produkcję kabli, których reakcja na ogień mieści się w klasach od B2ca jako najlepszej dostępnej dla kabli z materiałów termoplastycznych.
Klasy Cca, Dca, Eca - standardowe klasy pożarowe
Klasa Cca oznacza ograniczoną przyczynę pożaru, podczas gdy Dca charakteryzuje się akceptowalną przyczyną pożaru. Ilość wydzielanej energii cieplnej w przypadku kabla klasy Dca jest porównywalna z ilością ciepła, jaką można uzyskać z drewna o tej samej objętości. Klasa Eca dotyczy kabli ze standardową przyczyną pożaru - są to kable nierozprzestrzeniające płomienia, gdy są zainstalowane pojedynczo, przy czym nie weryfikuje się pozostałych parametrów badanych dla kabli wyższych klas. Dla klasy Eca wystarczające jest przeprowadzenie jednego testu według normy EN 60332-1-2.
Klasa Fca - najniższa klasa
Klasa Fca oznacza wyroby o nieokreślonej przyczynie pożaru i stanowi najniższą klasę w systemie klasyfikacji. Kable tej klasy to wyroby łatwopalne i niespełniające wymogów klas wyższych. Klasyfikacja do klasy Fca dokonywana jest przez producenta poprzez stwierdzenie, że kable nie spełniają żadnej innej klasy reakcji na ogień. System oceny zgodności 4 dotyczący klasy Fca pozwala na przeprowadzenie testów w laboratorium producenta, a nie wymaga badań w jednostkach notyfikowanych.
Dodatkowe kryteria klasyfikacyjne
Dla klas B1ca, B2ca, Cca i Dca wprowadzono dodatkowe oznaczenia dotyczące trzech najważniejszych parametrów: wydzielania dymu, występowania płonących kropli oraz kwasowości gazów powstałych podczas spalania. Te dodatkowe klasyfikacje pozwalają na szczegółowe opisanie reakcji wyrobów na ogień i są niezbędne dla oceny bezpieczeństwa pożarowego w konkretnych zastosowaniach.
Emisja dymu - parametr s (smoke)
Klasyfikacja emisji dymu obejmuje pięć poziomów: s1, s1a, s1b oznaczają niską emisję dymu, s2 średnią emisję dymu, a s3 nieokreśloną emisję dymu. Badanie gęstości dymu przeprowadza się zgodnie z normą EN 61034-2 w komorze o objętości 27 m³. Parametr s1 oznacza wydzielanie dymu na najniższym poziomie, co jest szczególnie istotne w przypadku instalacji w drogach ewakuacyjnych i pomieszczeniach o wysokich wymaganiach bezpieczeństwa.
Płonące krople i odpady - parametr d (droplets)
Klasyfikacja dotycząca płonących kropli obejmuje trzy poziomy: d0 oznacza brak płonących kropli i cząstek, d1 oznacza płonące krople utrzymujące się nie dłużej niż 10 sekund, a d2 dotyczy nieokreślonych płonących kropli. Badanie przeprowadza się zgodnie z normą EN 50399, gdzie d0 oznacza brak płonących kropli i odpadów w ciągu 1200 sekund, d1 brak płonących kropli i odpadów płonących dłużej niż 10 sekund w ciągu 1200 sekund, a d2 oznacza wyniki inne niż d0 lub d1.
Kwasowość gazów - parametr a (acidity)
Klasyfikacja kwasowości obejmuje trzy poziomy: a1 oznacza niską kwasowość, a2 średnią kwasowość, a3 nieokreśloną kwasowość. Badanie kwasowości i przewodności dymu przeprowadza się zgodnie z normą EN 60754-2 w piecu rurowym. Parametr a1 oznacza najniższy poziom wydzielania korozyjnych gazów, co jest szczególnie istotne w pomieszczeniach z wrażliwym sprzętem elektronicznym.
Metody badań i procedury testowe
Norma PN-EN 13501-6:2019-02 określa procedurę klasyfikacyjną reakcji na ogień dla kabli elektrycznych stosowanych w budownictwie oraz kilka podstawowych metod badawczych służących do klasyfikacji kabli. System badań obejmuje różne testy w zależności od docelowej klasy kabla, przy czym każda klasa wymaga spełnienia określonych kryteriów w odpowiednich normach badawczych.
Badanie według EN ISO 1716
Badanie według normy EN ISO 1716 dotyczy wyłącznie klasy Aca i polega na określeniu wartości opałowej brutto materiałów. Test ten ma na celu potwierdzenie, że materiał jest całkowicie niepalny i nie przyczynia się do rozwoju pożaru poprzez wydzielanie energii cieplnej. Jest to jedyny test wymagany dla najwyższej klasy bezpieczeństwa pożarowego.
Badania według EN 50399 i EN 60332-1-2
Dla pozostałych klas (B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca) stosuje się kombinację badań według norm EN 50399 i EN 60332-1-2. Norma EN 50399 określa metody badania kabli w warunkach pożarowych, w tym badanie rozprzestrzeniania płomienia, wydzielania ciepła i dymu oraz wydzielania kwaśnych gazów. Test ten przeprowadza się w kabinie testowej zgodnie z określonymi wytycznymi, gdzie próbki kabli są montowane na stalowej ramie symulującej warunki instalacji w budynkach.
Badanie rozprzestrzeniania płomienia na izolowanych kablach według normy EN 60332-1-2 przeprowadza się z użyciem palnika o mocy 1 kW. Jest to jedyny test wymagany dla Euroklasy E. Test pozwala ocenić zdolność kabla do ograniczenia rozprzestrzeniania się płomienia w warunkach pojedynczej instalacji.
Badania dodatkowych parametrów
Oprócz podstawowych testów reakcji na ogień, kable podlegają dodatkowym badaniom w zakresie emisji dymu, płonących kropli oraz kwasowości gazów. Badanie gęstości dymu według normy EN 61034-2 przeprowadza się w komorze o objętości 27 m³. Badanie kwasowości i przewodności dymu realizuje się zgodnie z normą EN 60754-2 w piecu rurowym. Te dodatkowe testy są niezbędne dla pełnej klasyfikacji kabli w klasach B1ca, B2ca, Cca i Dca.
Oznaczenie i dokumentacja wyrobów
Każdy kabel lub przewód elektryczny wprowadzany na rynek jako wyrób budowlany musi być odpowiednio oznakowany w sposób jednoznacznie opisujący jego klasę reakcji na ogień. Wzory etykiet dla kabli i przewodów zostały przedstawione w normie PN-EN 50575, która szczegółowo określa wymagania dotyczące oznaczania wyrobów.
Wymagania dotyczące znakowania CE
Od 1 lipca 2017 roku wszystkie kable i przewody muszą być oznaczone znakiem CE w zakresie deklarowanej klasy reakcji na ogień. Oznakowanie CE umieszcza się na wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził Deklarację Właściwości Użytkowych. Ze względu na specyfikę produktu, którym jest kabel, spełnienie obowiązku oznakowania znakiem CE jest możliwe wyłącznie za pomocą etykiet lub dołączonych dokumentów zgodnie z wymaganiami CPR.
Etykieta musi zawierać określone informacje obowiązkowe, w tym znakowanie znakiem CE, rok znakowania wyrobu znakiem CE po raz pierwszy, numer normy europejskiej EN 50575:2014, unikatowy kod identyfikacyjny typu wyrobu nadawany przez producenta oraz klasę deklarowanych właściwości użytkowych dotyczącą reakcji na ogień.
Deklaracja Właściwości Użytkowych (DoP)
Producent wprowadzający kabel na rynek jako wyrób budowlany jest zobowiązany do przedstawienia Deklaracji Właściwości Użytkowych (Declaration of Performance - DoP), wynikającej z postanowień CPR. W odniesieniu do wyrobów znakowanych znakiem CE w Polsce dokument ten nazywa się Krajową Deklaracją Właściwości Użytkowych i jest oznaczany w skrócie jako KDWU. Dokument ten opisuje klasę reakcji na ogień wyrobu oraz niezbędne informacje opisujące sposób uzyskania klasyfikacji.
Deklaracja musi być dostępna na stronie internetowej producenta przez okres 10 lat, przy czym treść nie podlega zmianie i musi być ciągle dostępna. Każdy pojedynczy produkt jest powiązany z daną Deklaracją Właściwości Użytkowych za pomocą unikalnego kodu identyfikacyjnego produktu. Zakres informacji, które muszą zostać umieszczone w DoP, szczegółowo opisuje norma PN-EN 50575.
Przykłady pełnej klasyfikacji
Pełna klasyfikacja kabla zawiera oznaczenie Euroklasy wraz z dodatkowymi symbolami opisującymi parametry dodatkowe. Przykład pełnego oznaczenia może wyglądać następująco: B2ca-s1,d1,a3. W tym przypadku B2 oznacza klasę reakcji na ogień, ca to skrót od cable (kabel), s1 oznacza wydzielanie dymu na najniższym poziomie, d1 oznacza średnią klasę płonących kropli, a a3 oznacza wysoki poziom wydzielania korozyjnych gazów.
Inny przykład klasyfikacji to B2ca, s1a, d0, a1, który pokazuje najwyższą możliwą klasyfikację dla kabli i przewodów zbudowanych w oparciu o materiały izolacyjne termoplastyczne. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że im niższe parametry liczbowe w oznaczeniu, tym wyższy standard wyrobu.
Systemy oceny zgodności i nadzór produkcyjny
W zależności od klasy reakcji na ogień zastosowanie mają różne procedury postępowania i systemy oceny zgodności. Kable i przewody podlegają Systemom Oceny Zgodności 1+, 3 lub 4, które oznaczają rodzaj potwierdzających dokumentów oraz zakres nadzoru produkcyjnego.
System 1+ dla najwyższych klas
Wyroby sklasyfikowane w najwyższych klasach (Aca, B1ca, B2ca, Cca) muszą zostać przebadane przez Jednostkę Notyfikowaną z zastosowaniem systemu oceny 1+. System ten wiąże się ze stałym nadzorem produkcyjnym w zakładzie produkcyjnym, co oznacza regularne kontrole procesu produkcji przez niezależne jednostki certyfikujące. Jednostki notyfikowane upoważnione do wydawania ważnych certyfikatów CPR są wymienione w bazie danych NANDO.
System 3 dla klas średnich
System oceny zgodności 3 dotyczy klasy Dca i Eca. W tym systemie badania muszą być przeprowadzane w jednostkach notyfikowanych przez Komisję Europejską, ale zakres nadzoru produkcyjnego jest mniejszy niż w systemie 1+. Różnica polega przede wszystkim na częstotliwości i zakresie kontroli produkcji.
System 4 dla najniższej klasy
System Oceny Zgodności 4 dotyczy klasy Fca i oznacza, że wyrób może zostać przetestowany w laboratorium producenta. Klasyfikacja do klasy Fca dokonywana jest przez producenta poprzez stwierdzenie, że kable nie spełniają żadnej innej klasy reakcji na ogień. Ten system nie wymaga zaangażowania jednostek notyfikowanych w proces certyfikacji.
Zastosowania praktyczne i wymagania instalacyjne
Norma PN-EN 50575:2015-03P dotyczy kabli i przewodów przeznaczonych do zasilania energią elektryczną oraz zastosowań telekomunikacyjnych w budynkach oraz innych obiektach budowlanych w celu ograniczenia powstawania oraz rozprzestrzeniania się ognia i dymu. Wybór odpowiedniej klasy kabla zależy od specyfiki obiektu budowlanego oraz wymagań bezpieczeństwa pożarowego.
Kable w drogach ewakuacyjnych
W przypadku instalacji kabli w drogach ewakuacyjnych obowiązują szczególnie wysokie wymagania dotyczące klasy reakcji na ogień. Sugerowane klasy reakcji na ogień kabli i innych przewodów ogólnego przeznaczenia zainstalowanych poza obrębem dróg ewakuacyjnych w budynkach określonego rodzaju określa norma SEP N SEP-E-007:2017-09. Klasy s1 dla emisji dymu są szczególnie istotne w drogach ewakuacyjnych, gdzie minimalizacja dymu może być krytyczna dla bezpieczeństwa ewakuacji.
Ograniczenia zakresu normy
Norma nie dotyczy kabli i przewodów zasilających, telekomunikacyjnych, których funkcjonowanie konieczne jest w czasie pożaru w budynkach i innych obiektach budowlanych, gdzie najważniejszym celem jest zapewnienie ciągłości dostaw energii elektrycznej i/lub sygnału do instalacji alarmowych, dróg ewakuacji i instalacji gaśniczych. Takie kable podlegają innym standardom, takim jak norma PN-EN 50200, która określa zdolność kabli do utrzymania integralności obwodów elektrycznych podczas pożaru.
Znaczenie dla bezpieczeństwa
Implementacja normy EN 50575 ma bardzo duże znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa ludzi poprzez ograniczenie ryzyka związanego z rozprzestrzenianiem się płomieni oraz wydzielaniem dymu i gazów podczas pożaru. Zmniejsza również ryzyko zatrucia i uszkodzeń zdrowotnych spowodowanych przez toksyczne gazy oraz minimalizuje ryzyko uszkodzeń infrastruktury i sprzętu elektronicznego spowodowanych przez korozję gazów kwaśnych.
Wnioski
Norma EN 50575 wprowadza kompleksowy system klasyfikacji kabli elektroenergetycznych, sterowniczych i telekomunikacyjnych pod kątem ich reakcji na ogień, stanowiąc fundamentalną zmianę w podejściu do bezpieczeństwa pożarowego w budownictwie. System siedmiu Euroklas (Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca) wraz z dodatkowymi kryteriami dotyczącymi emisji dymu, płonących kropli oraz kwasowości gazów zapewnia precyzyjną ocenę właściwości pożarowych kabli. Implementacja normy wymaga od producentów przeprowadzenia badań przez akredytowane laboratoria, przygotowania szczegółowej dokumentacji oraz odpowiedniego oznaczania wyrobów, co przekłada się na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa pożarowego w obiektach budowlanych.
Praktyczne zastosowanie normy EN 50575 ma daleko idące konsekwencje dla branży elektrycznej i budowlanej, wymagając dokładnego doboru kabli do konkretnych zastosowań w zależności od wymagań bezpieczeństwa pożarowego obiektu. Różnicowanie systemów oceny zgodności (1+, 3, 4) zapewnia proporcjonalność wymagań do poziomu ryzyka, podczas gdy obowiązek dokumentowania właściwości użytkowych w Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP) gwarantuje transparentność i możliwość weryfikacji parametrów przez użytkowników końcowych. W perspektywie długoterminowej norma przyczynia się do harmonizacji wymagań bezpieczeństwa pożarowego w całej Unii Europejskiej, umożliwiając porównywanie produktów różnych producentów według jednolitych kryteriów oraz ułatwiając swobodny przepływ towarów na rynku europejskim.